|
|
|
معرفی و نقد کتاب 
نام کتاب: گزارش به مردم
نویسنده: علی اکبرامیدمهر
ناشر:نشر باران، سوئد سال١٣٧٩
نقد کتاب از: آزاد مرادیان
e-mail: azad@vokradio.com
کتاب گزارش به مردم (خاطرات سیا سی یک دیپلمات جمهوری اسلامی)نوشته آقای علی اکبرامیدمهر در٣٤٦
صفحه توسط نشر باران سوئد منتشرشد.این کتاب شامل یک مقدمه تحت عنوان گزارش به ایران ،هفت بخش
ویک خاتمه است . در مقدمه این کتاب نویسنده عدم رضایت خود را از نحوه انتشار این خاطرات در یکی از
نشریات خارج از کشور که از مهر ماه سال١٣٧٧ آغا زشده بود عنوان می نماید ودر قسمتی دیگر با بیان
خاطره ای از یک پیر مرد دردمند افغانی فلسفه خود را از زندگی و مرگ بیان می کند .
بخش اول کتاب تحت عنوان ماموریت ثابت هند .آغاز فعالیت کاری نویسنده از سال١٣٥٨ به عنوان
یک دیپلمات است . در این بخش نویسنده کوشیده است تصویری از نابسامانی های اوایل انقلاب و
چگونگی تصفیه واخراج اندیشمندان و افراد مجرب سیا سی در وزارت خارجه را ارائه دهد. وی عد م
آشنایی ما مورین و دست اندرکاران امور سیا ست خارجی ایران با اصول علم سیاست را د لیل بر
موافقت ایران با پیشنهاد لغو قرار داد های معادن سنگ آهن و پولاد کودرموخ و پالایشگاه مدرس
هندوستان عنوان می نماید .
نویسنده معتقد است که حزب جمهوری اسلامی از همان سالهای اول انقلاب قصد تسخیر تمامی نهادها
وارگانهای سیا سی و اقتصادی ایران را داشته و چگونگی دستیابی آنان به پست ها ی مختلف مملکتی و
از جمله وزارت خارجه و ادارات ذیربط را توضیح می دهد.
بخش دوم کتاب تحت عنوان بازگشت به ایران تصو یری از فضای داخلی ایران در سالهای ١٣٦١ و
پس از آن می باشد .نویسنده ضمن اشاراتی به چگونگی وقوع جنگ ایران و عراق و رشادت ها و
شجاعت های ایرانیان در این جنگ میهنی ، تداوم جنگ و تبعا ت ناشی از آن را پس ازفتح خرمشهر .
حرکتی از سوی جناح و عناصر جنگ طلب رژیم و در راس آن خمینی ،خامنه ای و رفسنجانی ذکر
می کند. نویسنده در جای جای این بخش علاقه و عشق خود را به تاریخ و فرهنگ اصیل ایرانی ابراز
می دارد.
نویسنده در بخش سوم کتاب به نام ماموریت موقت پاکستان، به تشریح چگونگی شکل گیری مسئله ای
بنام افغانستان در ایران یا سیاست افغانی رژیم می پردازد و آن را با توجه به روایت ها و اثرات
حاصل از آن مغا یر با منافع ملی و استراتژیک کشورمان ارزیابی می نماید. وی در قسمتی دیگر با
بیان نحوه فعالیت ما مورین سیا سی – امنیتی ایران در خارج از کشور . دخالت آنان را در شکل گیری
وفعالیت جریانات واحزاب اسلامی در منطقه از جمله حزب اسلامی رفاه نجم الدین اربکان در ترکیه ،
گروه ها و تشکل های شیعه ئ افغانستان ،حزب الله لبنان ،حزب الدعوه و حزب الله عراق ،نهضت
جعفری پاکستان ودهها گروه دیگر بر ملا می کند .در ادامه این بخش نویسنده با بیان نحوه فعالیت سر
کنسول وقت پیشاور (محمد حسن محی الدین نجفی ) وی و همفکرانش در وزارت خارجه را مبتکر چند
پیشنهاد ضد ملی و ضد میهنی می داند که از آن جمله می توان به تاسیس شعباتی از وزارت اطلاعات
و امنیت رژیم برای فعالیت های اطلاعاتی در پو شش دیپلما تیک و تاسیس شعباتی از سپاه پاسداران
برای فعالیت های تخریبی در کنسول گریها و سفارتخانه های ایران اشاره کرد . نویسنده نتیجه این
پیشنهادات را رشد و توسعه ئ تروریسم بین المللی ذکر می کند.
بخش چهارم کتاب به نام ماموریت افعانستان شرح وقایعی است که بر نویسنده در سالهای ١٣٦٦ تا آخر
سال ١٣٦٧ گذشته است . نویسنده در تشریح این سال ها آن را سالهایی می نامد که رژیم طی آن از
صورت یک افعی نونهال به یک اژدهای جهان خوار مبدل می گردد. نویسنده در ادامه این بخش از
سیاست های تخریبی و تروریستی رژیم ج.ا. در افعانستان که شامل بمب گذاری در مناطق پر جمعیت
کابل ، مساجد و ماکن اهل تسنن ترور و قتل مخالفین سیاستهای ج.ا .در منطقه ای که توسط واحدهای
عملیات براندازی برون مرزی سپاه پاسداران انجام می شده است پرده برمی دارد.
بخش پنجم کتاب به نام بازگشت از کابل به مرکز در آغاز اشاره ای داد به سیمای ادارات وزارت
خارجه و تغییرات در ترکیب پرسنل آن طی سالهای تباهي که طی ان سالها به تدریج لزوم
تحصیلات عالی و یا مدارک بالاتر از دیپلم به ضرورتی پیش روی مسئولین وزارت خارجه قرار
می گیرد و عده ای از وابستگان به باندهای قدرت تحت آموزشهای سیاسی و دیپلماتیک دردانشکده
سیا سی وزارت خارجه قرار می گیر ند . نویسنده در این بخش به یکی از بخش نامه های محرمانه ئ رژیم که
جهت روسائ نمایندگی های ایران در خارج صادر شده بود اشاره می کند که در آن نحوه برخورد کارگذاران
رژیم با مردم و کارکنان تحت پوشش قید شده است .
نویسنده سپس به گذار خود از هفت خوان اداره گزینش و ارزشیابی وزارت خارجه اشاره نموده ودر
پایان گوشه ای از آموزش های امنیتی ارایه شده به مامورین وزارت خارجه را ذکر می کند .ارایه
فیلمی از اعترافات دکتر بهمن آقایی در حالی که اثار شکنجه مشهود بوده است آموزش های حفاظتی
وعکس العمل سریع در مواقع خطیر و...از ان جمله بوده است .
بخش ششم کتاب به نام ماموریت دایم پاکستان شرح خاطرات نویسنده از سی خرداد سال١٣٧١ تا سال
١٣٧٥ می باشد که نهایتا به فرار وی و خانواده اش از محل ماموریت و تقا ضای پناهندگی منجر
میگر د د. این بخش از کتاب که تقریبا نصف کتاب را در بر می گیرد حاوی نکات قابل تعمقی شامل
بررسی سیا ست های رژیم ج.ا.ا. در منطقه و بخصوص در مورد پاکستان و افعانستان، تلاش ایران برای
دستیابی به سلا حهای اتمی، سیا ست دورویی و خیانت به دولت دکتر نجیب وهمکاری در سرنگونی
دولت وی از آ ن جمله است . نویسنده با ارایه شرح حال مختصری از گذشته عناصری که به عنوان
دیپلمات ج.ا. عهده دار انجا م ماموریت در نمایندگیهای ایران بوده اند خواننده را با فضای موجود دراین
مراکز آشنا می کند .وی همواره از وجود عناصری شکوه داشته است که جز خشونت و ترور به امر
دیگری نیند یشیده اند،" کسانیکه سراپا سیاهی و جهالت و ریا بوده و دستهایشان تا مرفق به خون هم
وطنان بی گناه و مظلوم کرد وترکمن آلوده بوده است" . در ادامه این بخش نویسنده نقش مامورین
نمایندگیهای ایران را در ترور شخصیت ها و عناصر مخالف سیا ست های ج.ا. مطرح می نما ید .ودر
همین رابطه ترور زنرال فضل حق حکمران سابق پیشاور را به آنان نسبت می دهد وی از مفاد دستور
قتل چهار نفر از مجاهدین سرشناس افعانی که سر ناسازگاری با ولایت فقیه را در پیش گرفته بودند خبر
داد و می نویسد که ج.ا قصد سرنگونی هواپیمای حامل افراد فوق به همراه تعداد کثیری افراد بی گناه را
داشته است.
بررسی سیاست های رژیم در فبال اپوزسیون خارج از کشور قسمتی دیگر از گزارش فوق را در بر
میگیرد. نویسنده با استناد به خلاصه سمینارهای روسای نمایندگیها در تهران سیاست رژیم را با جمله ای
از هاشمی رفسنجانی چنین می نویسد :" عوامل فعال ضد انقلاب اعم از فعال گفتاری و رفتاری باید
شناسا یی معرفی و تنبیه شوند" ، ودر همین راستا توافقات انجام شده با دول اروپایی از جمله ترکیه
در جهت استرداد ومهار اپوزسیون و ایجاد تشتت و چند گانگی و تجزیه آنان راذکر می کند .
همکاری ایران در انتقال و اعزام اعضا حزب اسلامی حکمت یار به جمهوری آذربایجان جهت شعله ور
نگه داشتن جنگ ناگورنو قره باغ بین ارمنستان و آذربایجان و مواردی از این دست گوشه ای ازچند
سند طبقه بندی شده سال ١٣٧٢ وزارت خارجه جمهوری اسلامی را نشان می دهد .
نویسنده با ذکرخاطره سفر خود را در اوایل سال ١٣٧٣ به منطقه نا تیا گولی وهتل گریز وا قا در
٥٠-٦٠ کیلومتری اسلام اباد از همکاریهای اتمی ایران و پاکستان در جهت ساختن اولین بمب اتمی
اسلامی پرده بر می دارد.
بخش هفتم کتاب به نام فرار از جهنم سیاهی و تباهی تلاش نویسنده و چگونگی فرار وی و خانواده اش
از محل ماموریت و پناهندگی به یکی از کشورهای اسکاندیناوی را در بر می گیرد.نویسنده ضمن
شرح ترس واضطراب خود و خانواده اش در جریان فرار و تعقیب آنان توسط مامورین اطلا عاتی رزیم
دلایل خود را برای این تصمیم ذکر می کند. و در آخر ضمن ارایه پیشنهاداتی به اپوزسیون خا رج از
کشور مبنی بر اتحاد تمامی نیروها با سروده ای به نام سالهای سنگین دفتر گزارش به مردم را می بندد
===========================================
نقد کتاب "گزارش به مرد م "
کتاب گزارش به مردم ازجمله آثاری است که در چهارچوب خاطره نویسی به بیان گوشه ای از
تاریخ معاصرایران می پردازد. نویسنده با بیان خاطرات خود ، روند شکل گیری سیاست خارجی
ج.ا. و پارامترهای اثرگذاربراین سیاست گذاری را به نقد می کشد.
آشنایی با زندگی و شرح حال سیاستمداران، هنرمندان، نویسندگان و کسانیکه به نحویی در ز مان
حیا ت خود از توانایی ایجا د تحولی و یا حرکتی در عرصه های سیاسی ،اجتماعی، هنری و...برخوردار
بوده اند از جمله موضوعاتی است که نظرناشرین متعددی را به سوی خود جلب نموده است. علاقه به
مطا لعهء این دسته از کتابها از پتانسیل روانی با لائی که ناشی از نیاز فردی به کاستن تنش حاصل
از انبوه چراها وچگونه هاست نشا ت می گیرد. این کنجکاوی روانی که زوایای خصوصی زندگی دیگران
را به تحقیق می کشد در ساختن الگو ها ،سمبل ها و دنیای تخیلا ت و آرزوهای فردی نقش به سزایی
ایفا میکند.
اگر چه نوشتن شرح حال ، خاطرات و سفر نامه ها در ادبیات فارسی از قدمتی چند صد ساله برخوردار
است با این حال خاطره نویسی در میان دست اندرکاران امور سیاسی ایران بیشتر مربو ط به سه دهه
اخیر است . شاید به نحوی میتوان ادعا کرد که خاطره نویسی سیاسی در سالهای بعد از انقلاب ایران
الگو برداری از نمونه های غربی بوده است. محتوی و موضوعات این خا طرات گاه دل مشغولیهای
فردی نویسنده و گاه مستندات و رویدادهای نوشته یا نانوشته تاریخی است که این بخش می تواند مورد
توجه و بر رسی صاحب نظران قرار گیرد .در عین اینکه سر گذ شت و شرح حال صاحبان خاطرا ت
خود می تواند سوژه خوبی برای تحلیل روانکاوی فردی نویسنده و تبیین و تعمیم آن روی موارد مشابه
باشد.
قدر مسلم این است که پردازش و ثبت خاطرات و تدوین آن بصورت یک کتاب یک امر حرفه
ای و تخصصی است وبه صراحت می توان گفت که عموما این کار از عهده راویان خاطرات خارج
است مگر آن که سیاستمدار خود یک نویسنده به مفهوم حرفه ای آن باشد.
مشکل کتاب گزارش به مردم و کتابهایی از این دست علی رغم محتوای با ارزش آن ، عدم بهره
گیری از خدمات حرفه ای در تدوین کتاب بوده است. به نظر نگارنده اگر نویسنده کار نگارش و ویراستاری
کتاب را به اهل فن می سپرد ند بهتر میتوانستند به آنچه مد نظرشان بوده نایل شوند. لذا با توجه
به بحث فوق، نقد ادبی و ساختاری کتاب گزارش به مردم به دلیل عدم همخوانی آن با چهار چوب ها ی
مدرن در خاطره نویسی امری منطقی به نظر نمی رسد.در همین رابطه به ذکر چند نکته بسنده میگردد:
تداخل زمانی و مکانی خاطرات و وقایع. خواننده حرکت یکنواختی در زمان ومکان رویدادها با
نویسنده ندارد. فلاش بکها و تصاویر ارائه شده در گذشته و حال انچنان است که خواننده رادر پیگیری
رویدادها با مشکل مواجه می کند.
نا مشخص بودن مخاطب و ناهمگونی مطا لب . اگر چه نویسنده محترم کتاب خود را گزارش به مردم
به مفهوم عام خود ذکر کرده است با اینحال کتاب فوق به دلیل نواقص ساختاری و ادبی، گاه از
حوصله مخاطب اصلی خارج شده و با بحثهای تخصصی سعی در ورود به حیطه دیپلماسی و آداب
کنسولی نموده است که این میتواند خود موجب آشفتگی در ذهن مخاطبین شود . لازم به ذکر است که در
جای جای این کتاب می توان به نمونه هائی از ثبت خاطرات برخورد کرد که هم از نظر محتوا و هم
ساختاری از بنیه محکمی برخوردار است اما بدلیل عد م پیوستگی آنها باهم خود موجب گسستگی در
ساختار ادبی کل کتاب شده است.
تطویل وبسط مباحث . تطویل بخشی از رویدادها و مباحث نیز خود موجب بروزنواقصی در محتوای
کتاب شده است. از سوئی پاره ای از مباحث و حوادث ذکر شده مستند به شواهد تاریخی نیست و
تناقضاتی در تطبیق با سایر منابع منتشر شده به چشم می خورد .
اگر چه غلطها ی املائی و دستور ی امری ساده و قا بل اغماض است با اینحال افزایش بی رویه
ان در یک نوشته میتواند موجبات ضربه زدن به محتوا وساختار آن گردد که متا سفانه کتاب فوق از
این اشتباهات در امان نبوده است.
با اینحال کتاب فوق از نظر محتوا کتاب با ارزشی است و همانطور که ذ کر شد گوشه ای از روند
سیاست گذاری و چگونگی سیا ست خارجی ایران در دو دهه اخیر را به خوبی نشان می دهد.این کتاب
می تواند منبع خوبی برای تمامی کسانیکه علاقمند به پیگیری رویدادها و حوادث ایران هستند باشد.
این کتاب همچنین برای پزوهشگران و دانشجویان علوم سیاسی و رشته های پیرامونی. اعضا و هواداران
گروههای سیاسی اپو زسیون ج.ا.ا. وتمامی کسانیکه دلشان برای ایرانی آباد، آزاد و صلح دوست می تپد
دارای نکات ارزشمندی است
,Denmark 2000
|
 |
|
|
